Tym, którzy tęsknią za długo oczekiwaną wiosną i nie mogą się doczekać, by wynurzyć nosy z domów-proponuję nie czekać ani minuty dużej i udać się na małą wycieczkę. Jeśli nie macie żadnego pomysłu, gdzie można zabrać rodzinkę, wypocząć a jednoczenie dowiedzieć się czegoś ciekawego o historii Polski-polecam okolice Międzyrzecza. Wypad najlepiej zaplanować na dwa, trzy dni. Do zwiedzenia jest wiele fortyfikacji naziemnych oraz dwie trasy podziemne. Trzeba się jednak nastawić na niewygody zwiedzania obiektów oraz specyfikę tras podziemnych. Wrażenia jednak –gwarantowane!!!
Międzyrzecz to jeden z najstarszych grodów na ziemiach polskich. Pierwsza wzmianka o Międzyrzeczu pochodzi z “Kroniki Thietmara” z 1005 roku. Międzyrzecz odgrywał wielką rolę w obronie zachodniej granicy kraju. Sprzyjające warunki naturalne wpłynęły na powstanie tu wspólnoty terytorialnej, górującej poziomem ekonomicznym, społecznym i politycznym nad pozostałymi ośrodkami osadniczymi dorzecza dolnej Obry. O znaczeniu militarnym i politycznym Międzyrzecza przekonani byli nasi średniowieczni władcy, co zostało udokumentowane u Galla Anonima w 1094 r. oraz w 1230 r.
Położenie na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych było silnym bodźcem do rozwoju ekonomicznego grodu. Przez Międzyrzecz biegły drogi z Gniezna do Magdeburga, ze Szczecina do Wrocławia i dalej do Krakowa.
Międzyrzecki Rejon Umocniony
Jedną z najciekawszych i największych atrakcji na ziemiach lubuskich są największe obiekty pomilitarne w Europie. Dogodne warunki naturalne rejonu Międzyrzecza spowodowały, że właśnie to miejsce wybrali Niemcy do budowy swego arcyważnego systemu podziemnych umocnień. Dzisiejsza nazwa to Międzyrzecki Rejon Umocniony czyli potężny system poniemieckich fortyfikacji, wybudowany w latach 30 tych XX w. na pograniczu niemiecko – polskim, stanowiący element tzw. Ostwall – wału wschodniego. Wielopoziomowe urządzenia obronne tworzą podziemne państwo wyposażone w żelazobetonowe bunkry (grubość ścian dochodzi do 2,5 metra!), połączone kolejką elektryczną. Pod prawie 40-metrową warstwą ziemi i betonu znajdują się m.in. pomieszczenia socjalne, koszary, kwatery, zbiorniki na paliwo, składy broni, siłownie energetyczne, windy a nawet dworce kolejowe. Wszystko wyposażone w zaawansowane technologicznie systemy odwadniające i wentylacyjne.
MRU położony jest pomiędzy Odrą i Wartą i rozciąga na odcinku ok. 100 km. To trzeba zobaczyć!
Podziemia Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego są bezcennym zabytkiem sztuki fortyfikacyjnej XX w. w Polsce i jednym z najciekawszych w Europie, stanowią najatrakcyjniejszy obiekt krajoznawczy Ziemi Międzyrzeckiej. Wielkie zainteresowanie budzi historia budowy, architektura jego obiektów obronnych oraz stan dzisiejszy i przyszłość tej fortyfikacji. Każdy znajdzie tu dla siebie coś ciekawego. (noclegi w województwie lubuskim)
Jak to było? Trochę historii.
Niemcy, których doktryna wojenna po I wojnie światowej zakładała, że pierwszym przeciwnikiem będzie Francja, musiały myśleć o zabezpieczeniu się przed wojną na dwa fronty. Trzeba było zabezpieczyć się przed Polską, która jako sojusznik Francji zobowiązywała się do ataku na Niemców ze strony wschodniej. Prace fortyfikacyjne na wschodniej granicy rozpoczęto w roku 1932 na skutek kryzysu w stosunkach politycznych z Polską. Już w 1933 r. powstawały dzieła fortyfikacyjne w Prusach Wschodnich, na Pomorzu i Śląsku. Najważniejszy, strategiczny kierunek pozostawał ciągle w sferze planów. Było to spowodowane rangą i znaczeniem problemu. Ponieważ ostateczna koncepcja ufortyfikowania kierunku berlińskiego nie była jeszcze gotowa, postanowiono prowizorycznie zamknąć tzw. Bramę Lubuską Linia Zapór Niesłysz – Obra. Przyjęto, że system zapór będą stanowić uregulowane cieki wodne łączące jeziora oraz obiekty bojowe broniące najważniejszych przejść drogowych. Tymczasem w maju 1935 r. ukończono ostateczny plan fortyfikacji zamykających Bramę Lubuską, który oparł się na koncepcji frontu ufortyfikowanego. Plan ten został przedstawiony Oddziałowi Operacyjnemu Sztabu Wojsk Lądowych, ale zadecydować o jego realizacji miał Adolf Hitler – Zwierzchnik Sił Zbrojnych Rzeszy. 30 października 1935 roku wraz z towarzyszącymi mu osobami z dowództwa Wehrmachtu wizytował budowę obiektu bojowego nr 516 w Wysokiej. Mimo przewidywanych ogromnych kosztów budowy Hitler, zafascynowany projektem, zaakceptował plan budowy.
Prace przygotowawcze do budowy MRU rozpoczęto wiosną 1936 roku. Ponieważ najsłabszym punktem linii zapór Niesłysz – Obra był odcinek środkowy między Staropolem, Wysoką i Kęszycą pozbawiony poważniejszych przeszkód wodnych, postanowiono go ufortyfikować najsilniej. Budowa schronów bojowych MRU na odcinku północnym i południowym ruszyła w lecie 1936 r. Jesienią tego samego roku prywatna firma niemiecka „Barzewski i Ziemek” rozpoczęła budowę podziemi odcinka „Wysoka”. Dokumentacja kosztorysowa budowy MRU z 1935 r. jak również planowane w niej terminy zakończenia budowy szybko stały się nieaktualne.
Projekt budowy MRU został po raz pierwszy zmodyfikowany w 1936 roku, a ostateczna wersja powstała na przełomie lat 1937/38. Gdy budowa zaczęła nabierać coraz większego tempa, zaczęły pojawiać się symptomy zmiany doktryny wojennej Niemiec. Z końcem 1937 r. uszczegółowiony został tzw. Plan Zielony zakładający rozpoczęcie działań wojennych Niemiec na wschodzie. Hitler zdając sobie sprawę, że kierunek francuski z zaczepnego zmienił się na obronny wiosną 1938 r. wydał rozkaz wzmocnienia fortyfikacji zachodnich, a już latem 1938 r. postanowił przerwać budowę MRU. Argumentem Hitlera był fakt, że do walki w kierunku wschodnim potrzebne mu będą dywizje pancerne, a nie bunkry.
Ostatecznie do wybuchu wojny Niemcy na całej ok. stukilometrowej linii MRU zdążyli wybudować 106 bunkrów, w tym 21 połączono wspólną siecią podziemnych tuneli o łącznej długości ponad 30 kilometrów i głębokości do 40 metrów co stanowiło zaledwie 30% pierwotnego planu.
Co ciekawe-w okresie wojennym MRU wykorzystywany był jako podziemne fabryki. Firma Daimler – Benz produkowała tam części do silników samolotowych. Obecnie MRU stanowi największą atrakcję Ziemi Lubuskiej odwiedzaną przez turystów z całego świata.
Oprócz tego w podziemiach mieści się największy w Europie rezerwat nietoperzy. Co roku w podziemiach zimuje około 30 000 nietoperzy należących do 13 gatunków.
Podziemia Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego są największym i najważniejszym zimowiskiem nietoperzy w Polsce. Co roku zimuje tam od 20 000 do 30 000 osobników należących do 12 gatunków. Jest to największa w Środkowej Europie zimowa kolonia tych ssaków. W sierpniu 1980 w na podstawie Zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego w części podziemi o powierzchni 2.5 ha utworzono rezerwat „Nietoperek”, a w grudniu 1998 r. Rozporządzeniem Ministra OŚZNiL powołano rezerwat „Nietoperek II”, obejmując tym samym ochroną całość MRU.
Można przypuszczać, że dla niektórych migrujących gatunków nietoperzy podziemia Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego mają duże znaczenie jako miejsce zimowania, a ochrona tego stanowiska jest ważna dla zapewnienia stabilności populacji kilku gatunków na dużym obszarze. Obrączkowanie nietoperzy prowadzone przez chiropterologów niemieckich wykazało, że niektóre osobniki nocka rudego obrączkowane w lecie w Meklemburgii w północnych Niemczech przylatywały na zimowanie do odległych o 260 km podziemi Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego. Podobnie nocki duże, obrączkowane od 70 to 220 km od Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego spędzały zimę w międzyrzeckich podziemiach.
Trasa MRU
Obejmuje prelekcję prowadzoną przez przewodnika w sali muzealnej, spacer naziemną ścieżką dydaktyczną, na której zobaczycie m. in. „zęby smoka”, mały schron bojowy – Tobruk, oraz naziemną część panzerwerka 717 ze słynnymi kopułami(jest możliwość wynajęcia go do celów szkoleniowych lub rekreacyjnych!). Po wejściu do wnętrza obiektu zapoznacie się z poziomem bojowym, a po zejściu ok. 30 m pod ziemię betonowymi schodami poznacie zaplecze magazynowo – koszarowe z drezyną o napędzie ręcznym. W koszarach kończy się część oświetlona podziemi, dalej potrzebne będą latarki. Podziemnym tunelem, mijając po drodze kilka rozwidleń, dojdziemy do panzerwerka 716, którym opuścimy podziemia. Możemy jednak wydłużyć nieco trasę i dodatkowo dojdziemy do podziemnego dworca kolejki wąskotorowej.
Panzerweki rozlokowane na terenach otwartych, widoczne z daleka. Również dobrze widoczny jest wspomniany pas zapory przeciwczołgowej – „zęby smoka”. Polecam spacer wzdłuż zapory w kierunku południowym. Trasy podziemne są raczej mniej ciekawe. Dużym plusem jest rekonstrukcja wnętrza panzerwerka nr 717 gdzie zaczyna się trasa podziemna.
Kilka niezbędnych informacji
Radzę mieć swoją, dobrą latarkę zapewniającą oświetlenie na min. 2 godz. Temperatura w podziemiach jest stała 10 stopni C, więc warto mieć dodatkowy ubiór w/g indywidualnych potrzeb. Należy również pamiętać o odpowiednim obuwiu. Musi być stosowne do poruszania się po żelbetonowym, zawilgoconym terenie.
Obojętnie czy zdecydujemy się na zwiedzanie w grupie czy indywidualne, mamy do dyspozycji przewodnika w języku polskim, jak również możliwość wyboru trasy.
• Trasa krótka do 1,5h – 12 zł bilet ulgowy, 14 zł bilet normalny
• Trasa długa do 2,5h – 15 zł bilet ulgowy 18 zł bilet normalny
• Panzerwerk 717 ok. 1h – 10 zł bilet ulgowy, 12 zł bilet normalny
• Trasy ekstra (dostępne tylko od 15 kwietnia do 1 września) – rezerwacja wyłącznie telefoniczna 95 741 99 99
• Średnia do 4 h -30 zł/osoba + 200 zł opłata przewodnicka/grupa
• Długa do 8 h – 40 zł/osoba+ 300 zł opłata przewodnicka/grupa
Ponadto na terenie MRU można zjeść obiad i zorganizować ognisko.
Jeśli panujecie dłuższy wyjazd do na Ziemie Międzyrzeckie polecam zwiedzić również:
– Ruiny zamku wzniesionego za panowania króla Kazimierza Wielkiego
– Karczmę dworską z XVII – XIX wieku,
– Dom bramny odtworzony w 1985 roku, na wzór XVIII-wiecznego budynku o konstrukcji szachulcowej.
W formie relaksu można również zaplanować zwiedzanie Łagowa i zamku.
Wypad w okolice Międzyrzecza to niesamowita lekcja historii i moc niezapomnianych wrażeń. Lepiej zobaczyć to na własne oczy niż tylko czytać o tym w książkach.
A-ska
Źródło:
bunkry.pl
wikipedia.pl
grafika autor: Wojsyl