Wzdłuż autostrady A4 przez Śląsk

Autostrada A4 jako część drogi międzynarodowej E40 łączy wschód z zachodem Europy. Właściwie w dużej części trasa pokrywa się ze średniowiecznym  szlakiem handlowo-pielgrzymkowym zwanym Królewską  Drogą – łac. „Via Regia” lub w Niemczech Wysoką Drogą – niem. hohe Strasse. Szlak ten był bardzo istotną europejską osią wymiany kulturowej, cywilizacyjnej, handlowej, naukowej. Wiódł  przez ważne dla Europy centra handlowe i polityczne: Kolonię, Erfurt, Lipsk, Drezno, Wrocław, Kraków, Lwów i Kijów. W Polsce trasa przechodzi m.in. w poprzek całego obszaru Śląska – od historycznej wschodniej jego granicy na rzece Przemszy koło Mysłowic do miasta na styku Śląska i Łużyc (historycznie jednak już w Łużycach): Görlitz. Jadąc tą wygodną i szybką drogą poruszamy się w czasie i przestrzeni: zmienia się krajobraz, zmienia się kulturowe dziedzictwo śląskiej krainy.

         Zapraszam w podróż, która pomoże odkryć tożsamość tego rejonu gdzie mieszają się wpływy kilku narodów, religii i języków a historia przetaczała się tu w różnych kierunkach.

 W umownej odległości kilku kilometrów od autostrady – dosłownie w zasięgu wzroku, znaleźć można prawdziwe skarby architektury, historii, kultury, przemysłu i natury.

         Warto zjechać i poświecić kilka minut na ich poznanie …

Görlitz/Zgorzelec

 

Görlitz już w średniowieczu nosiło dumną nazwę „Miasta Wież”. To dzięki potężnym, trzem miejskim basztom, wieży ratuszowej i wysokim wieżom kościołów – p. w. św. Piotra oraz p. w. św. Trójcy sylwetka miasta była niepowtarzalna i budziła podziw. Dziś to ponad 3000 zabytkowych obiektów w centrum miasta które są dziełami architektury najwyższej klasy okresu gotyku, renesansu, baroku i secesji. Görlitz jest jednym z niewielu niemieckich miast niezniszczonych podczas ostatniej wojny światowej, a co za tym idzie posiadający niezaburzony układ przestrzenny centrum i śródmieścia.

W Niemczech miasto jest znane jako „Perła Renesansu”. Co ważne – wszystkie zabytki są stopniowo pieczołowicie restaurowane i odnawiane, dzięki czemu dla wielu odwiedzających to najpiękniejsze miasto w Niemczech. Od kilku lat Görlitz razem z sąsiednim, polskim Zgorzelcem tworzy tzw. Europamiasto Zgorzelec/Görlitz (Europastadt Görlitz/Zgorzelec), przy czym trzeba zaznaczyć, że Zgorzelec to tylko dawne wschodnie przedmieścia miasta za rzeką Nysą. Görlitz jest znane dzięki oryginalnej postaci szewca z zawodu a z powołania teologa i mistyka Jakuba Böhme (1575-1624), który  zapoczątkował nowożytną filozofię niemiecką. Szczyt potęgi miasta przypadł na II połowę XV i I połowę XVI wieku. Wzdłuż szlaku Via Regia, od Erfurtu do Wrocławia, nie było w tym czasie większego ośrodka miejskiego niż Görlitz. W XV i XVI wieku miasto uczestniczyło w handlu międzynarodowym, występując w roli pośrednika gospodarczego pomiędzy krajami niemieckimi a państwem polsko-litewskim, oraz państwem moskiewskim a Węgrami. Oprócz handlu Görlitz swoje bogactwo czerpało dzięki pracy tutejszych sukienników. Właśnie stąd pochodziła marzanna barwierska, która służyła do farbowania nici i sukien. Görlitz długo było monopolistą w produkcji i handlu tym ważnym surowcem.

         Przez centrum Görlitz przebiega dolnośląska Droga św. Jakuba, która jest pierwszym odtworzonym w Polsce fragmentem drogi św. Jakuba – europejskiej sieci szlaków pielgrzymich prowadzących do grobu św. Jakuba w Santiago de Compostela w Hiszpanii.

         Niedaleko mostu granicznego im. Jana Pawła II znajduje się ciekawy obelisk „geograficzny” zaznaczający dokładnie przebieg 15. południka według którego określa się czas środkowoeuropejski.

Oprócz rzeszy ciekawych zabytków i miejsc godnych zobaczenia, najsłynniejszym z zabytków miasta jest Święty Grób – zespół trzech kaplic, stanowiących najstarszą i najwierniejszą replikę oryginału z Jerozolimy w świecie zachodnim.

Szczególnie warte zobaczenia:

Zespół Świętego Grobu w Görlitz składa się z trzech kaplic. Pierwsza z nich to kaplica Świętego Krzyża. Jest to budowla dwupoziomowa. Dolna część to kaplica Adama, a górna to kaplica Golgoty. Druga z kaplic to kaplica Namaszczenia która jest obudowaną wnęką zawierającą późnogotycką piaskowcową pietę. Jej nazwa nawiązuje do znajdującego się w Bazylice Grobu Świętego Kamienia Namaszczenia, na którym położono zwłoki Chrystusa przed namaszczeniem. Trzecim elementem zespołu jest kaplica Świętego Grobu, która jest wierną acz pomniejszoną kopią oryginału w Jerozolimie, w jego formie przed przebudową dokonaną w 1555. Wewnątrz kaplicy znajdował się sarkofag, w którym w Wielki Piątek składano rzeźbę martwego Chrystusa. Do 1525 roku w Wielkanoc rano przenoszono sarkofag w uroczystej procesji przez miasto, a następnie odnoszono do zakrystii kaplicy Świętego Krzyża, gdzie była przechowywana do następnych świąt. W 1537 roku w Boże Ciało rzeźbę zniszczył piorun, co uznano za znak gniewu bożego i zaniechano wystawiania zwłok w Wielki Piątek. W 1915 roku wykonano w kaplicy ławę grobową na wzór istniejącej w Jerozolimie.

 W kolejnej odsłonie – Nawojów Łużycki

Rafał Ryszka
PTTK Wrocław