Majówka rozpocznie się już za kilka dni, urlopy już zaplanowane, przygotowania rozpoczęte. Przed wycieczką zazwyczaj pamiętamy o zakupie przewodnika, dobraniu odpowiedniego sprzętu czy zakupie kremu z filtrem. Mało kto zdaje sobie jednak sprawę, że przed podrożą powinniśmy równie dobrze przygotować się pod kątem zdrowotnym. Sprawdźmy, jakie są zalecenia profilaktyczne dla turystów podróżujących do egzotycznych zakątków świata. O tym, jak się ustrzec przed przykrymi niespodziankami zdrowotnymi, opowiada doktor Beata Szymczyk-Hałas – pediatra i lekarz chorób zakaźnych, a także ekspert w International Organisation for Migration przy ONZ.
Wybierając miejsce zagranicznego wyjazdu, często bierzemy pod uwagę nasze marzenia, lokalne atrakcje i położenie geograficzne. Na co jeszcze powinniśmy zwrócić uwagę, wybierając kierunek podróży?
Planując rodzinną podróż, zwłaszcza z małymi dziećmi, powinniśmy być dobrze przygotowani. Trzeba pomyśleć o wyborze najlepszego środka transportu, o długości podróży i odpowiednim rozplanowaniu przerw. Niezwykle istotne jest też zabranie ze sobą butelkowanej wody. A także zabezpieczenie medyczne, by cała rodzina w razie choroby miała łatwy dostęp do lekarza. Dobrze dowiedzieć się, czy w danym rejonie nie ma zamieszek, strajków, np. komunikacji, czy nie są prowadzone działania wojenne itp. Tego typu informacje można znaleźć na stronie internetowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
Dlaczego niektóre regiony uznawane są za szczególnie niebezpieczne i dla kogo?
Nie wszystkie zagrożenia możemy przewidzieć i im zapobiec. Możemy jednak zminimalizować ryzyko, np. zachorowania na choroby zakaźne, poprzez odpowiednią profilaktykę. Chodzi o przestrzeganie higieny, przyjęcie szczepień zalecanych dla turystów podróżujących w dany region świata oraz zabranie ze sobą apteczki. Specjaliści chorób zakaźnych odradzają podróże z dziećmi do 8-12 roku życia w tereny występowania malarii, choroby przenoszonej przez komary. Profilaktyka malarii to ochrona przed komarami poprzez odpowiednie ubranie i stosowanie środków chemicznych, które je odstraszają. Zalecamy też chemio profilaktykę, czyli codzienne zażywanie leku, który w razie zakażenia hamuje rozwój choroby. Farmaceutyki te dostępne są tylko w tabletkach. Możemy podać je dzieciom, które potrafią połykać pigułki, nie krztuszą się i nie wymiotują. W wielu rejonach świata komary przenoszą też inne choroby zakaźne, przeciw którym nie dysponujemy szczepionkami. Dlatego odpowiednie zabezpieczenie przed ukąszeniem jest tak ważne. Lepiej zapobiegać, niż leczyć takie choroby jak: gorączkę krwotoczną, dengę – szeroko rozpowszechnioną w Azji i krajach Ameryki Południowej, czy wirusa chikungunya na Karaibach, w krajach Ameryki Południowej, Azji Południowo-Wschodniej, na wyspach Oceanu Indyjskiego lub wirusa zika, szczególnie rozpowszechnionego w krajach Ameryki Południowej (głównie w Brazylii, Kolumbii), w Afryce, Azji Południowej.
W jaki sposób odpowiednio przygotować się do wyjazdu?
Zalecam wizytę w poradni medycyny podróży 4-6 tygodni przed planowaną podróżą. Warto zabrać ze sobą książeczkę szczepień dziecka. Specjalista chorób zakaźnych sprawdzi, czy wszystkie szczepienia są aktualne, czy nie ma braków. Wielu młodych dorosłych nie jest szczepionych przeciw błonicy i tężcowi w 19 roku życia. Planowana podróż jest dobrą okazją do uzupełnienia tych szczepień. Lekarz może także zalecić szczepienia dodatkowe, w zależności od regionu naszego wyjazdu. Trzeba rozważyć uodpornienie przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A i B, durowi brzusznemu, wściekliźnie, infekcjom meningokokowym oraz japońskiemu zapaleniu mózgu i żółtej febrze. Nie wszystkie szczepionki można podać razem, trzeba zachować też odstępy między kolejnymi dawkami. Dlatego im wcześniej zgłosimy się do poradni, tym będzie lepiej.
Jaki kodeks zasad powinniśmy przestrzegać podczas wyjazdu?
Pamiętajmy, że jesteśmy gośćmi i musimy przestrzegać lokalnych zasad kultury. W rejonach o odmiennym od europejskiego klimacie i warunkach higienicznych pamiętajmy o stosownym ubraniu. Koniecznie musimy zabrać środki dezynfekcyjne w żelu, nasączone chusteczki. Najlepiej korzystać z hotelowych restauracji , a jeśli chcemy spróbować jedzenia z ulicznego straganu, zwróćmy uwagę czy było przegotowane. Dobrze mieć swoje, jednorazowe talerzyki i sztućce. Picie wody przegotowanej lub butelkowanej, mycie rąk, korzystanie ze środków dezynfekujących, może uchronić nas przed biegunką podróżnych, czyli ostrą infekcją jelitową
z intensywnymi wymiotami, licznymi luźnymi stolcami, gorączką, która może skończyć się potrzebą skorzystania z porady w szpitalu i nawadnianiem dożylnym.
Obecnie mamy modę na podróżowanie w ciąży, bądź z coraz młodszymi dziećmi. Pani zdaniem to dobry trend?
Większość linii lotniczych zabiera do samolotu kobiety do 32 tygodnia ciąży. Ale podczas ciąży nie zalecam długich, męczących podróży. Nawet jeśli przebieg ciąży jest prawidłowy, w czasie podróży działa wiele niespecyficznych czynników, które wpływają na dyskomfort (zmiany temperatury, suche powietrze, przebywanie w dużym skupisku ludzi, długie oczekiwanie na spóźniony samolot, niewyspanie). Potem, w razie komplikacji, trudno będzie odpowiedzieć na pytanie, czy męcząca, długa podróż miała na to wpływ. Przebywanie w zatłoczonych poczekalniach, to ryzyko infekcji przenoszonych drogą kropelkową (np. grypy, krztuśca, infekcji pneumokokowych
i meningokokowych). W czasie ciąży są także przeciwwskazania do podawania niektórych szczepionek (przeciw żółtej febrze), nie zalecamy zażywania wielu leków (np. przeciwmalarycznych, wielu antybiotyków). Nie narażajmy niemowląt i małych dzieci na niepotrzebne choroby zakaźne, związane z tym leczenie i stres z powodu pobytów w szpitalu, gdzie nikt może nie mówić po angielsku. Pomyślmy o wakacjach w Europie. Nie zapomnę młodej kobiety w 21. tygodniu ciąży, która z mężem i przyjaciółmi planowała miesięczną, samochodową wyprawę przez Turcję i Kazachstan. Długa podróż, niewyspanie, jedzenie w przydrożnych restauracjach, korzystanie z toalet o różnym standardzie, to duże ryzyko biegunki, infekcji dróg moczowych i dróg oddechowych. Nawet z powodu z pozoru błahej infekcji jelitowej, może dojść do odwodnienia, potrzeby hospitalizacji z podawaniem leków dożylnie.
Kiedy bez przeszkód możemy zabrać ze sobą żądnego przygód malucha, a kiedy warto z tego pomysłu zrezygnować?
Dzieci do 2. roku życia należy szczególnie chronić przed długimi podróżami, zatłoczonymi miejscami, narażeniem na insekty. O wyjazdach do egzotycznych krajów można pomyśleć, gdy dziecko ma 8-12 lat. Można mu podać wszystkie szczepionki oraz lek w profilaktyce malarii. Starsze dziecko lepiej zniesie niewygody podróży.
Co może grozić małym podróżnikom?
Nie zawsze podróż przebiega zgodnie z naszymi planami: opóźniony samolot, strajk taksówkarzy, zła pogoda powodują wydłużenie podróży i zwykłą… nudę. Trzeba mieć dodatkowe książeczki, zabawki, żeby zająć rozczarowanego malucha. Po długich podróżach dzieci najczęściej borykają się z infekcjami jelitowymi, infekcjami dróg oddechowych, zapaleniami uszu, zakażeniami skóry. Spotkałam się z sytuacjami pogryzień przez zwierzęta. Są przypadki zapaleń opon mózgowych i mózgu oraz malarii.
Jak można zabezpieczyć maleństwa przed niemiłymi niespodziankami, w postaci drobnoustrojów, bądź infekcji, które mogą skutecznie zepsuć wyjazd całej rodzinie?
Szczepienia przeciw pneumokokom, meningokokom, które są zalecane zgodnie z polskim kalendarzem szczepień, dobrze wykonać niezależnie od planowanych podróży, ale przed wyjazdem trzeba szczególnie o nich pomyśleć. Długie przebywanie w skupiskach ludzi, którzy mają odmienne zwyczaje higieniczne od naszych (np. nie myją zębów), sprzyja infekcjom przenoszonym drogą kropelkową, podczas kasłania, kichania. Z pozoru banalna grypa może mieć nieprzyjemne konsekwencje (zapalenie ucha, zapalenie płuc). W Azji i Afryce to schorzenie całoroczne. Zwracam też uwagę na ochronę przed kleszczami w rejonach leśnych. W wielu krajach europejskich kleszcze przenoszą wirusa kleszczowego zapalenia mózgu. Dysponujemy szczepionką chroniącą przeciw tej chorobie wirusowej, wymagającej leczenia w szpitalu. Kleszcz po ukłuciu może też zakazić krętkami boreliozy. Niestety nie dysponujemy szczepionką, dlatego tak ważna jest ochrona przed ukłuciami kleszczy.
Jakie objawy po powrocie z zimowych wakacji powinny niepokoić?
Jeśli wracamy z Azji lub Afryki i zaczynamy mieć gorączkę, biegunkę, wymioty, kaszel, wysypki – koniecznie trzeba udać sie do lekarza. Czasami potrzebna jest konsultacja ze specjalistą chorób zakaźnych, skierowania na badania laboratoryjne lub skierowanie do szpitala zakaźnego.
Gdzie możemy znaleźć rzetelne informacje o szczepieniach dla podróżujących?
Pełną odpowiedź daje strona www.zaszczepsiewiedza.pl, na której znajdują się informacje, jak przygotować się do wyjazdu oraz jakie szczepienia i kiedy należy przyjąć. Każdy kontynent, który może stać się celem naszej podróży, jest zilustrowany oddzielną infografiką. Znajdziemy tam dokładnie wyszczególnione zagrożenia oraz metody w jaki sposób możemy się przed nimi chronić dzięki szczepieniom. W oparciu o fachowe materiały źródłowe zapoznamy się z rzetelną wiedzą na temat egzotycznych chorób i konsekwencji, jakie może powodować brak szczepień. Znajdziemy tam także infografiki z adresami placówek ochrony zdrowia w każdym województwie oraz wiele pożytecznych informacji dotyczących szczepień ochronnych.